गुंतवणुक म्हणजे काय ? श्रीमंत कसे व्हावे ? पैसा कसा मिळवावा ?...

गुंतवणुक

गुंतवणुक – तुमच्या आजूबाजूला तुम्ही लोकांना श्रीमंत होताना पहिले आहे ? २ मिनिट पोस्ट वाचणे थांबवून त्या लोकांबद्दल तुम्ही विचार करा. ते लोक त्यांची परिस्थिती बदलण्याच्या १ वर्ष आधी काय करत होते ? २ , ३, ५, किंवा १० वर्ष अगोदर काय करत होते ? ते काय वेगळं करत होते ?






केला विचार ?

मला त्या लोकांमध्ये एक फरक दिसून आला. ते योग्य ठिकाणी गुंतवणुक करत होते, तर दुसरे तसं करत नव्हते. आता गुंतवणुक म्हणजे काय बुवा ? गुंतवणुक म्हणजे आज हातातील पैसा अशा जागी लावणे जो भविष्यात वाढून मिळेल. तुम्ही नोकरी, व्यवसाय अथवा नशिबाने श्रीमंत व्हा. पण जर तुम्ही गुंतवणुक नाही केली तर तुम्ही जास्त काळ श्रीमंत राहू शकणार नाही आणि आयुष्यभर तुम्हाला काम कराव लागेल.
गुंतवणुक म्हणजे काय ?
उदाहरण क्र.१-

समजा आज सकाळी तुम्हाला जुन्या पॅन्ट मध्ये एक १०० ची नोट सापडली. तुम्हाला आठवल कि अरे ! आपण तर हि नोट आईसक्रिम विकत घ्यायला ठेवली होती. तुम्ही ठरवल कि आज त्या नोटेपासून आईसक्रिम खाणार. तुम्ही दुकानात गेलात, १०० ची नोट दिली आणि आईसक्रिम मागितली. पण तुम्हाला आईसक्रिम मिळणार नाही. कारण मागच्या वर्षी १०० ची असलेली आईसक्रिम आता १०६ ची झाली, महागाईमुळे. मग जर तुम्ही तुमचे पैसे अशा जागी नाही लावले जिथे ते १०० चे १०६ होतील तर तुम्हाला आईसक्रिम मिळणार नाही. जेव्हा तुम्ही १०० चे १०६ होण्यासाठी जो प्रयत्न करता त्याला म्हणतात गुंतवणुक.
उदाहरण क्र. २

समजा एक शेतकरी आहे, त्याने उत्पादन केलेल्या धान्यापैकी काही धान्य त्याने स्वतःसाठी काढून ठेवले. आता हे धान्य गुंतवणुक झाली का ? जर त्याने ते धान्य पेरणी साठी वापरले तर, हो आणि जर त्याने हे धान्य घरी खाण्यासाठी वापरले तर नाही. जमा करणे म्हणजे झाली बचत, खाणे म्हणजे झाला खर्च आणि पेरणे म्हणजे झाली गुंतवणुक. जर तुमचा पैसा वाढत असेल तरच ती गुंतवणुक आहे. कपाटात पैसे ठेवणे म्हणजे गुंतवणुक नाही.
आपण गुंतवणुक का करत नाही ?

१. अज्ञान

२. भीती

३. संयमाचा अभाव

या तिन्ही गोष्टी वर काम करण्याचा आपण इथे प्रयत्न करू.
१. अज्ञान
अज्ञान फक्त याचे नाही कि मी गुंतवणुक कशी करू, तर मी गुंतवणुक का करू ?



Source

वरिल तक्ता पाहून आपल्याला असा दिसून येईल कि १९९१ साली गुंतवलेले १०,००० रुपये, २०१५ साला मध्ये म्हणजेच २४ वर्षांनी विविध गुंतवणुकीमध्ये किती झाले.
सोन ७२०००
बँक fd ९९,५३०
पोस्टल td १.०७ लाख
सेन्सेक्स २.३८ लाख


यावरून आपल्याला दिसून येईल कि योग्य गुंतवणुकीचा किती फायदा होतो. गुंतवणुक कुठे करावी हे आपण सविस्तर पुढील येणाऱ्या लेखात पाहूच. आपण सध्या फक्त गुंतवणुकीचे फायदे पाहत आहे. १०,००० कपाटात ठेऊन फक्त १०,००० च राहिले असते आणि महागाईमुळे त्यांची किमत पण कमी झाली असती. पण ते गुंतवले असते तर पहा किती फायदा झाला असता.
२. भीती



भीती कि माझ्याकडे जे पैसे आहे ते पण मी गमवून बसेल. ज्ञान असेल तर भीती नाहीशी होते. भीती वाटत असेल तर गुंतवणुक करू नका आणि भीती वाटते म्हणून तसेच बसून पण राहू नका. ज्ञानार्जन करा. स्वतः शोधा तुम्हाला हि माहिती कुठे मिळेल? शाळेचा पहिला दिवस आठवा. जवळपास सर्वच रडतात, भीतीमुळे कि आपण कोणत्या ठिकाणी आलो ? इथे काय होईल ? आपल्याला काही दुखः मिळेल का इथे ? हे कोण लोक आहेत ? वगैरे वगैरे. म्हणजे पुढे काय होईल याची भीती वाटते. गुंतवणुक करताना पण हीच भीती वाटते. पुढे काय होईल माझ्या पैश्याचं ? पण जस जस आपण शाळेत जात जातो आपली हि भीती हळू हळू नाहीशी होत जाते. कोणी कॉलेज मध्ये जाऊन रडते का ? मग तसेच गुंतवणुक करता करता तुम्ही शिकू लागाल आणि तुमची भीती नाहीशी होईल. भीती वाटते म्हणून सुरूच करणार नाही हे सोडून द्या. लहान सुरवात करा. अश्या रक्कमेने सुरवात करा जी गमावली तरी तुम्हाला फरक पडणार नाही.
विभाजन करणे

आपण गावाला जाताना जसे सर्व पैसे एका bag मध्ये ठेवत नाही. थोडे थोडे पैसे सर्व bag मध्ये ठेवतो जेणेकरून जर bag चोरीला गेली तर फक्त काही पैसे चोरीला जातील. आपण तसच करायच, पैसे थोडे थोडे वेगवेगळ्या जागी गुंतवावे. म्हणजे सुरवातीला तुम्ही काही चूक केली तरी तुमच होणार नुकसान हे कमी असेल. विभाजन केल्यामुळे धोका कमी होतो. पण एवढेही जास्त विभाजन करू नका कि तुम्हाला येणारा परतवावा फार कमी होऊन जाईल.
३. संयमाचा अभाव


गुंतवणूक करणे साध आहे सोप नाही

– वारेन बफे

वारेन बफे यांनी असा का म्हटलं असेल ? कारण गुंतवणुकीचे फायदे आज नाही, अनेक वर्षांनी मिळतात. गुंतवणूक करायला माणसाला शिस्त लागते. आपल्याला शाळेत कधी श्रीमंत कसे व्हावे हा विषय शिकवला का ? मग शाळेतून बाहेर पडल्यावर आपण गुंतवणुकीबद्दल शिकायला काय मेहनत घेतली ? पैसे कसे कमवायचे यासाठी आपण बहुतेक लोक किमान १५ वर्ष तरी शिकलो. पण कमावलेले पैसे कसे गुंतवूण मोठे करावे, ह्याचा किती दिवसांचा अभ्यासक्रम आपण केलाय ?

ब्लॉग मध्ये मी योग्य गुंतवणुक कशी करावी हे शिकत असतानाचा माझा अनुभव सादर करत आहे. फक्त हा ब्लॉग वाचून तुम्ही श्रीमंत होणार नाही. गुंतवणूकदार व्हायला तुम्हाला स्वतःला, स्वतःवर काम कराव लागेल. स्वतः काही नवीन गोष्टी शिकाव्या लागतील. काही चुकीच्या गोष्टी सोडून द्याव्या लागतील. ह्या गोष्टी सर्व लोक करू शकतात. पण करत नाही, त्यामुळेच फक्त थोडे लोक श्रीमंत आहेत.

समजा आज तुम्ही २०,००० चे जागी ३०,००० चा tv घेतला तर तुम्हाला वाटेल काय झाल ? फक्त १०,००० च जास्त गेले ना ? पण वारेन बफे असा विचार करत नाही तर ते असा विचार करतात कि, हे १०,००० भविष्यात किती झाले असते? माझ नुकसान तेवढ झाल आहे. म्हणजे आज गमावलेले १०,००० हे भविष्यातील सोन्यात गमावलेले ७२,०००, F.D मध्ये ०.९९ लाख, POST T.D मध्ये १.०७ लाख, तर सेन्सेक्स मध्ये २.३८ लाख आहेत. पैसे खर्च करताना जर का विचार केला कि हे पैसे गुंतवले तर किती मोठे होतील तर फालतू खर्च करणे बंद करणे सोपे होईल.


आपण नको असलेल्या गोष्टी घेतो, आपल्याकडे नसलेल्या पैश्यातून, आपल्याला नको असलेल्या लोकांना प्रभावित करण्यासाठी

– विल स्मिथ

हि गोष्ट आपल्याला जर थांबवायची असेल तर आपल्याला हाच विचार करावा लागेल कि आपण जो वायफळ खर्च करतोय त्याची गुंतवणुकीनंतर काय किमत होईल ? गुंतवणूक दारामध्ये काय गुण हवे ? त्यावरील लेख तुम्ही इथे वाचू शकता.
गुंतवणूक करणे आपण कसे शिकू शकतो?

आजच्या माहितीच्या जगात ह्या प्रश्न्याच उत्तर फार सोप आहे. आज सर्व माहिती आपल्याकडे उपलब्ध आहे, जास्त माहिती इंग्लिश मध्ये आहे. पण बरीच माहिती मराठी मध्ये पण आहे. इंग्लिश येत नाही म्हणून कोणी आपल्याला श्रीमंत बनवणार आहे का ? नवीन काय शिकण्याची तयारी असल्याशिवाय आपण श्रीमंत बनू शकत नाही. शिवाय आपल्याकडे शब्दकोश, इंटरनेट आहे. त्यांचा वापर करून आपण बरेच काही शिकू शकतो इच्छा पाहिजे ती स्वताला बदलण्याची. अशे लोक शोधा आजूबाजूला ज्यांना काही माहित आहे, हळू हळू ज्ञानात भर पडत जाईल. वेळ लागेल पण काम केले तर नक्कीच बदल घडून येईल. जेव्हा विद्यार्थी तयार होतो शिक्षक हाजीर होतो- झेन
गुंतवणूक म्हणजे विमा नाही.

गुंतवणूक आपण पैसा वाढवण्याकरिता करतो. विमा आपण काही वाईट झाल तर पैसे मिळावे याकरिता काढतो. अनेक लोक विमा पॉलीसी काढून दोन्ही गोष्टी एकत्र करू पाहतात. पण त्यामुळे ना चांगला विमा मिळतो, ना गुंतवणूक होते. म्हणून समजून घ्या विमा हा गुंतवणूक नाही, विम्याचे काम वाईट वेळी आपल्या कुटुंबाला आर्थिक मदत करणे आहे. विमा काढणे पण आवश्यक आहे, गरज आहे ती, विमा आणि गुंतवणूक योग्य प्रमाणात करण्याची. त्याकरिता त्यांना वेगळ करणे ठीक राहील.
गुंतवणूक आणि जुगार.



दोन्ही गोष्टीमध्ये आपण पैसा लावतो, अधिक पैसा मिळवण्यासाठी. दोन्ही मध्ये पैसा गमावण्याचा धोका असतो, पण दोन्ही मध्ये फरक काय ? गुंतवणूक ज्ञानाच्या आधार केली जाते, जुगार नशिबाने खेलला जातो. गुंतवणुकीमध्ये अभ्यास केला जातो, मी हे केले तर काय होईल ? ते केले तर काय होईल ? किती फायदा होईल ? किती नुकसान होईल ? जेव्हा कमी धोक्या मध्ये जास्त फायदा होत असेल, तेव्हा गुंतवणूक करावी पण जुगार याउलट असतो. जुगारात जास्तीत जास्त धोका घेतला तरच फायदा होतो. जुगारात फक्त नशिबच असते.गुंतवणूक डोक्याने केली जाते, गणित करून. तर जुगार भावनेने खेळला जातो.
गुंतवणूक एक कला.

चित्र काढणे जशी एक कला आहे. तसेच, गुंतवणूक करणे हि पण एक कला आहे. तुमचे गुरुजी महत्वाच्या गोष्टी तुम्हाला शिकवतील, ब्रश कोणता वापरायचा, कसा पकडायचा, रंग कोणता वापरायचा, कसा तयार करायचा शिकवतील. पण तुमच चित्र तुम्हालाच काढव लागत, तसेच गुंतवणुकीचे आहे. दुसरे तुम्हाला महत्वाच्या मुलभूत गोष्टी सांगू शकतात. पण गुंतवणुकीचा निर्णय तुम्हाला घ्यावा लागेल. फसवणारे लोक तुम्हाला दाखवतात कि पैसा कमावणे फार सोपे , काही काम करायची गरज नाही, चिंता नाही, आरामात पैसा बनेल. पण तस नाही तुम्हाला शिकत रहाव लागेल. लक्ष्य ठेवाव लागेल तुमच्या गुंतवणुकीबद्दल काय सुरु आहे, काय नाही. दुसऱ्यान पैसे कमावले ते आपल्याला दिसते, त्याने काय मेहनत केली, ते पाहणे आवश्यक आहे.


गरीब, मध्यमवर्गीय आणि श्रीमंत यातील फरक.

संपत्ती (Asset) – म्हणजे अशी गोष्ट जेथे पैसा लावून तुमचा पैसा वाढेल.

दायित्व (Liability) – जेथे पैसा लावल्यावर कमी होत जाईल.



वरील चित्र पहा, यात तुम्हाला असे दिसून येईल गरीब जेवढे कमावतो. तेवढे खर्च करतो. काहीच बचत करत नाही. गुंतवणूक नाही.

मध्यमवर्गीय चा पहा, ते काही पैसे वाचवतात, त्यापासून ते दायित्व विकत घेतात. महाग कपडे, घड्याळ, मोबाईल, गाड्या अश्या गोष्टी ज्या पासून पैसा वाढत नाही.

आता श्रीमंतांचे पाहू, श्रीमंत माणूस काय करतो ? तो जागा विकत घेतो, stock घेतो, FD करतो, अश्या गोष्टी विकत घेतो ज्यापासून पैसा वाढत जातो. साहजिकच आहे कि, श्रीमंत पण खर्च करतात, पण त्यांचा खर्च, त्यांच्या उत्पन्नाच्या प्रमाणात इतरांशी तुलना करता कमी असतो. गुंतवणूक जास्त असते. असे नसेल तर ते पण काही काळाने गरीब होतील.

गुंतवणूक करताना आपण हा विचार नाही केला पाहिजे, कि खर्च करून किती उरेल ? गुंतवणूक करताना आपण पाहिले पाहिजे कि आपल्याला किती पैसे लागणार आहेत? त्यासाठी आज किती गुंतवणूक करणे आवश्यक आहे.
लक्ष्य

प्रत्येक माणसाच्या जीवनात काही मुख्य गोष्टी असतात ज्या त्याला कराव्या लागतात.

१. निवृत्ती ची सोय

२. मुलांच लग्न

३. मुलांचे शिक्षण

४. आजारपणाची सोय

५. घर

वरील गोष्टींसाठी तुम्हाला किती पैसे लागतील ते लिहा. हि झाली तुमची आर्थिक उद्दिष्टे. हि पूर्ण करायला तुमच्याकडे किती वेळ आहे ? त्यानुसार प्रत्येक उद्दिष्टासाठी तुम्ही एक गुंतवणूक केली पाहिजे. याबद्दल सविस्तर माहिती तुम्ही या लेखात पाहू शकता.



यशस्वी गुंतवणुकीला वेळ. शिष्ट आणि धैर्य लागते. कोणी एका उत्पन्नावर अवलंबून राहू नये.

आपण जेव्हा फक्त एका उत्पन्नावर अवलंबून राहतो तेव्हा आपण फार जास्त धोका घेतो. त्यामुळे गुंतवणूक करणे फार आवश्यक आहे. अश्या प्रकारे आपण एक दुसरा उत्पन्नाचा स्त्रोत तयार करतो आणि धोका कमी करतो. आपल्या उत्पन्नाचा एक स्त्रीत काही दिवस बंद झाला तर दुसऱ्या स्त्रोताच्या साहाय्याने काही दिवस काढू शकतो. नौकरी करणाऱ्यांना गुंतवणूक करणे आवश्यक आहे. नाहीतर त्यांना नेहमी दबावाखाली जगाव लागेल कि मला कामावरून काढल जाऊ शकते.


गुंतवणुकीची सुरवात कधी करावी ?

जेव्हा तुम्हाला गुंतवणुकीचे महत्व कळेल तेव्हापासून. मग तुमच वय काहीही असो. १० किंवा ६० जस जस विज्ञान प्रगती करत आहे, माणसाचा आयुष्य वाढत आहे. कोणालाच माहित नाही आपण किती वर्ष जगू. मग ६० वयाच्या माणसाने पण गुंतवणूक केली पाहिजे आणि १० वर्ष्याच्या पण. मग ह्या दोघानी सारखी गुंतवणूक केली पाहिजे का ? उत्तर आहे, नाही! १० वर्षाच्या मुलाकडे खूप वेळ आहे. तो जास्त धोका पत्करू शकतो, आणि ६० वर्षाचा माणूस कमी. म्हणून गुंतवणूक सर्वांनी करावी. पण आपल्या वयानुसार धोका पत्करून. समजा तुमचे वय x आहे तर तुम्ही (१००-x) एवढी गुंतवणूक equity मध्ये केली पाहिजे, equity म्हणजे काय, ते आपण पुढील येणाऱ्या लेखांमध्ये पाहूच. साध्या भाषेत म्हटलं तर अशी गुंतवणूक ज्यात इतरांपेक्षा जास्त धोका आहे.
गुंतवणूक ? छे ! मी तर तरुण आहे.

५ वर्ष उशिरा गुंतवणूक म्हणजे ५७ लाखांचं नुकसान.

२,००० दरमहा ३० वर्ष गुंतवणूक केली आणि १५% वार्षिक परतावा पकडला, तर जमा होणारी रक्कम आहे १ करोड १२ लाख.

२,००० दरमहा २५ वर्ष गुंतवणूक केली आणि १५ % वार्षिक परतावा पकडला, तर जमा होणारी रक्कम आहे ५५ लाख.

म्हणजे ५ वर्षांत ५७ लाखांचे नुकसान.

म्युच्युअल फंड बद्दल सविस्तर माहिती हवी आहे ? आमचा हा लेख वाचा.

म्युच्युअल फंड बाजार जोखिमेच्या अधीन आहेत, योजनेसंबंधी सर्व दस्तावेज वाचून गुंतवणूक करावी.
महिला आणि गुंतवणूक

गुंतवणूक करण्यासाठी लागणाऱ्या सर्वात महत्त्वाच्या दोन गोष्टी आहेत, दुरचा विचार करणे आणि संयम राखणे. ह्या दोन गोष्टी महिलांमध्ये दिसून येतात. त्यामुळे त्या चांगल्या गुंतवणूकदार होवू शकतात. पण याउलट चित्र आपल्याला आपल्या समाजात दिसून येते. महिलांना गुंतवणूकीचे निर्णय घेताना जास्त प्राधान्य दिल्या जात नाही.


जर तुम्ही एका माणसाला शिकवलं तर तुम्ही एका व्यक्तीला शिकवता, जर तुम्ही एका स्त्रीला शिकवला तर तुम्ही पूर्ण घराला शिकवता

– रुडी मानिकन


पैशांचे चांगले व्यवस्थापक कोण ?

स्त्री (42%, 45 Votes)

लिंगाचा फरक पडत नाही (35%, 38 Votes)

पुरुष (23%, 25 Votes)


Total Voters: 108

Fidelity च्या सर्वेक्षणानुसार, महिला पुरुषांपेक्षा जास्त चांगल्या प्रकारे पैशाचं व्यवस्थापन करतात. महिला उद्देशानुसार गुंतवणूक करतात. कमी धोका घेतात. संयम राखतात.
गुंतवणूकदाराच काम भविष्याला आज पाहणे आहे.

गुंतवणूक करताना तुम्हाल फार हुशार असायची गरज नाही. बस सामन्य ज्ञान असले, साधे गणित आले, व्यवसाय समजता आला झाले. सर्वात जास्त महत्त्वाची कोणती गोष्ट पाहिजे असेल तर ? संयम . व्यापारात अनेक उतार चढाव येतात, म्हणून नुकसान हे अल्पकालीन आहे कि दीर्घकालीन ? हा विचार करावा, आणि त्या नुसार निर्णय घ्यावे. संयमाचा अर्थ काहीच करू नये असा नसून, संयमाचा अर्थ आहे कि फार कमी वेळा तुमचा निर्णय बदलणे.

बस ची मासिक पास काढली ना तुम्ही ? त्यात कस असते कि तुम्हाला ३० वेळा प्रवास करता येईल. तस समजा कि एक गुंतवणुकीचा पास भेटला आहे. त्याचावापर जीवनात तुम्ही फक्त २० वेळा वापरू शकता. तुम्ही जीवनात २० च गुंतवणूक करणार आहात. असे का ? तर यामुळे तुम्ही फार कमी निर्णय घ्याल. कमी निर्णय घ्याल तर तुम्हाला विचार करायला जास्त वेळ मिळेल. जास्त वेळ मिळाला तर, तुमचा तो निर्णय बरोबर असण्याची शक्यता फार जास्त असते. कारण तुम्ही वेळ देऊन, संशोधन करून निर्णय घेतला आहे.
नाही म्हणणे.

गुंतवणूकदाराला ‘हो’ पेक्षा ‘नाहीच’ जास्त वेळा बोलावं लागतं. कारण चांगल्या गुंतवणुकीच्या संधी फार कमी उपलब्ध असतात. महत्त्वाच्या गोष्टी करायच्या असतील, तर महत्त्वाच्या नसलेल्या गोष्टींना नाही म्हणावेच लागेल. तुमचा वेळ हा कसा ? कुठे ? व्यतीत व्हावा हे तुम्ही ठरवल पाहिजे. तसेच तुमचा पैसा कुठे गुंतवला जाईल ? हे सुद्धा तुम्ही ठरवलं पाहिजे. नाही म्हणायला शिका. उधार द्यायला आणि घ्यायला पण, नाही म्हणायला शिका. उधार दिल्यामुळे पैसा आणि नाते कसे खराब होतात ? आणि द्यायचेच असल्यास आधी काय विचार करावा ? याचे वर्णन, खालील पुस्तकात केले आहे.



तुम्हाला नेहमी गर्दीच्या दूर राहावे लागेल. जे सर्वच करतात ते करून, पैसे बनत नाही. इतर करत आहेत त्यापेक्षा वेगळं केल नाही, तर तुम्ही इतरांपेक्षा जास्त पैसे बनवू शकणार नाही.

तुम्ही काय करताय ? हे जेव्हा तुम्हाला माहीत नसतं, तेव्हा ते धोकादायक असत. निवडक गोष्टींवर लक्ष्य केंद्रित करून त्यांचा अभ्यास केला तर धोका कमी करता येतो. लक्ष्य केंद्रित करण्यासाठी तुम्हाला अनेक गोष्टींना नाही म्हणावेच लागेल.


समजा तुम्हाला एक कार विकत घ्यायची आहे. जीवन भर तुम्हाला फक्त हीच कार चालवायची आहे.कोणत्या कंपनीची कार घ्यायची ? कोणत्या रंगाची? कोणते इंजिन? असे हजारो प्रश्न तुमच्या मनात येतील. तुम्ही त्या कार ची काळजी घ्याल. काळजी पूर्वक चालवणार. ऑईल देणार. आता आपल्या जीवनाकडे पहा आपल्याला फक्त एक शरीर आणि एक मन मिळाल आहे. तेेही पूर्ण जीवन भरासाठी एकच.

– वारेन बफे

सर्वात मोठी गुंतवणूक जी तुम्ही करू शकता ती स्वतःच्या ज्ञानातच.

गुंतवणुकीचे प्रकार कोणते असतात ? 

आपण कोणता निवडावा ? 

गुंतवणूक कुठे व कशी ?

गुंतवणुकीचे प्रकार बरेच आहेत. सध्या आपण त्यात मुख्य फरक काय ते पाहूया. प्रत्येक गुंतवणुकीबद्दल सविस्तर माहिती पुढील येणाऱ्या लेखात पाहू. म्युच्युअल फंड, शेयर मार्केट बद्दल मला इतर गुंतवणुकीच्या प्रकारांपेक्षा जास्त माहिती असल्यामुळे, त्यांच्याबद्दल मी जास्त बोलेन.

पहिल्या लेखात गुंतवणूक म्हणजे काय ? ते पाहिले. दुसऱ्या लेखात गुंतवणूकदार म्हणजे काय ?  ते पाहिले. आता गुंतवणुकीचे प्रकार पाहूया. बहुतेक लोकांना माहित असलेले गुंतवणुकीचे प्रकार म्हणजे

गुंतवणुकीचे प्रकार

१. जमीन

२. सोन

३. व्यवसाय

४. FD (मुदत ठेव)

तर आपले काम आहे कि आपल्या उद्देशानुसार योग्य गुंतवणूक निवडणे. क्रिकेटचा संघ जसा निवडतांना वेगवेगळे खेळाडू त्यांच्या कौशल्यानुसार आपण निवडतो. तसे करताना आपण खेळपट्टी कश्या प्रकारची आहे, सामना कोणत्या संघाशी आहे ह्या गोष्टींचा विचार करतो. तसाच विचार गुंतवणूक करताना आपल्याला करावा लागतो. योग्य गुंतवणूक कशी करावी समजून घेण्यासाठी आपल्याला त्यांच्यामधील फरक आधी समजून घ्यावा लागेल.
अस्थिरता ( Volatility)

अस्थिरता म्हणजे काय ? ती का येते ?

गुंतवणुकीचे प्रकार समजण्यासाठी आधी अस्थिरता काय असते ते समजणे फारच आवश्यक आहे.

समजा तुम्ही जमीन विकत घेतली आहे, अशी बातमी आली कि तिथून आता फार मोठा राष्ट्रीय मार्ग तयार होणार आहे. आता जमिनीच्या किमती लगेच वाढू लागतील.

पण एक वर्षात सरकार बदलले. नवीन सरकार आले. त्या सरकारने ठरवले हा चुकीचा मार्ग आहे, राष्ट्रीय मार्ग दुसऱ्या गावाने जायला हवा, आता काय होईल ?

अस्थिरता

वरील चित्र पाहिले ? किमती मध्ये होणारा बदल, हि झाली अस्थिरता. अस्थिरता येणाचे कारण अपेक्षेविरुद्ध काही घडणे.

आता समजा तुम्ही A वर जमीन विकत घेतली. आज D वर, तुम्ही गुंतविलेल्या रक्कमेपेक्षा जमिनीची किमत जास्त आहे. कारण तुम्ही दीर्घकाळ गुंतवणूक केली आहे. पण समजा तुम्ही गुंतवणूक B आणि C च्या मधे कुठे पण केली असती. तर आज तुम्हाला नुकसान पण होऊ शकले असते. साधारण लोक काय करतात ? सर्वाना बातमी माहिती झाल्यावर विकत घ्यायला सुरु करतात. पण तेव्हा उशीर झालेला असतो. बातमी सर्वांना कळल्यामुळे त्या गोष्टीची किंमत आता फार वाढली असते. दिर्घकाळाकरिता गुंतवणूक केली नाही तर अस्थिरतेच्या लाटे मध्ये आपण हरवू शकतो. C वर गुंतवणूक करून तुम्ही D येथे फार मोठे नुकसान सहन कराल. अल्पकालीन गुंतवणुकीमध्ये हे शक्य आहे.

वरील चित्र हे फक्त उदाराहणं दाखल आहे. जमिनीचे भाव नेहमी एवढे बदलतात असे नाही. हो पण शेयर मार्केट आणि म्युच्युअल फंड मध्ये ते नक्कीच एवढे बदलतात.

आपण शेयर मार्केट मध्ये किती अस्थिरता असते ते पाहूया.



१ दिवसाचा तक्ता



१ महिन्याचा तक्ता



१ वर्षाचा तक्ता



१० वर्षांचा तक्ता

FD मध्ये तुम्हाला इतकी अस्थिरता दिसून येणार नाही. याचा अर्थ हा आहे कि काही गुंतवणुकीचे प्रकार मध्ये अस्थिरता जास्त असते काही गुंतवणुकीचे प्रकार मध्ये अस्थिरता कमी. पण आपण जर दिर्घकालाकरिता गुंतवणूक केली तर आपण अस्थिरता फार कमी करू शकतो.

तर आपल्याला असे दिसून येईल कि आपण गुंतवणूक कधी करतो यावर आपला परतावा अवलंबून आहे. आणि आपल्याला असे दिसून येईल कि दिर्घकालामध्ये अस्थिरता हि फार कमी असते. मागचे जमिनीचे उदहरण पाहू. लघुअवधित जागेची किमत फार बदलली. पण येणाऱ्या १०-१५ वर्षात त्या जागेवर चांगला मार्ग हा होणारच. म्हणजे त्याची किंमत वाढेलच. म्हणून आपण दीर्घावधी चा विचार केला पाहिजे. तर आपल्या गुंतवणुकीमधील धोका कमी होऊन जाईल.

वरील तक्त्या प्रमाणे १० वर्षे गुंतवून राहणाऱ्याने पैसे बनवले आहे, पण फक्त १ वर्ष गुंतवून राहणारा पैसे बनवेल कि नाही हे सांगता येत नाही.

गुंतवणूक करताना मुख्य २ घटक विचारात घेतात :

१. धोका (Risk) आणि कालावधी (Time Period)

२. तरलता (Liquidity)
धोका आणि कालावधी

समजा तुमच्याकडे ३० हजार आहेत. आणखी २० हजार तुम्हाला ६ महिन्यांनी मिळणार आहेत. ते मिळाले की, ह्या पैशांनी तुम्ही नवीन गाडी विकत घेणार आहात.

तुम्ही म्हटलं, चला ही ३० हजारांची रक्कम ६ महिने कुठे तरी गुंतवूया. आता तुम्ही ही रक्कम जास्त अस्थिरता असणाऱ्या गुंतवणुकीच्या प्रकारामध्ये लावली तर ३० हजार कमी पण होऊ शकतात. अशावेळी शेयर मार्केट किंवा Equity म्युच्युअल फंड मध्ये गुंतवणूक करणे योग्य पर्याय नाही. अल्पवधीमध्ये FD किंवा डेब्ट म्युच्युअल फंड हा पर्याय योग्य राहील.

याउलट समजा, तुम्ही तारुण्यामध्येच स्वतःच्या निवृत्ती साठी गुंतवणूक करत आहात. आता तुमचा गुंतवणुकीचा कालावधी फार मोठा आहे. अशा वेळी तुम्ही जास्त अस्थिरता असलेल्या, म्हणजेच जास्त धोका असलेल्या गुंतवणुकी मध्ये पैसे लावू शकता. या परिस्थितीत FD किंवा डेब्ट म्युच्युअल फंड योग्य पर्याय असणार नाही. दिर्घवधीसाठी शेयर मार्केट किंवा equity म्युच्युअल फंड हा पर्याय योग्य राहील.

दिर्घअवधी मध्ये आपण जास्त अस्थिरता असलेल्या प्रकारांमध्ये पण गुंतवणूक करू शकतो. कारण आपल्याकडे वेळ भरपूर असतो. त्यामुळे अल्पकालावधी मध्ये अस्थिरतेमुळे जर आपली रक्कम कमी जरी झाली, तरी आपण ती काढणार नसल्यामुळे आपलं नुकसान होणार नाही. अशावेळी संयमाने आपण गुंतवून राहिल्यास अपल्याला चांगला परतावा मिळेल. FD मध्ये तुम्हाला जवळपास तेवढाच परतावा मिळेल जेवढी महागाई आहे. जास्त अस्थिरता असलेल्या गुंतवणूक मध्ये जास्त परतावा आणि जास्त धोका असतो.

पण बहुतेक लोकांना लवकरात लवकर पैसा हवा असतो. मग ते अस्थिर जागी अल्पकाळासाठी गुंतवणूक करतात. मग पैसा गमवून बसले का गुंतवणुकीला दोष देत राहतात. गुंतवणुकीला दोष देऊन काही फायदा नाही. चूक आपली आहे. आपण आपल्या उद्देशानुसार गुंतवणूक निवडली नाहीये. त्यामुळे नुकसान झाले.

१ दिवस ते अनंतकाळाकरिता गुंतवणुकीचे प्रकार उपलब्ध आहेत. आपली गरज ओळखून तो निवडावा.

अल्पकालावधी मध्ये पैसे टिकवणे आणि दिर्घकालावधी मध्ये पैसे वाढवणे हा उद्देश असला पाहिजे.

सोपे सूत्र –

अल्पावधी – अस्थिरता कमी – धोका कमी – परतावा कमी

दिर्घअवधी – अस्थिरता जास्त – धोका जास्त – परतावा जास्त
तरलता

तुम्ही १० लाखाचे घर घेतले. पण आजारपणामुळे तुम्हाला १ लाखाची गरज आहे. मग अश्या वेळी काय करणार ? आपल्या घराचा एक छोटा भाग तर आपण विकू शकत नाही ना ? त्याचे दरवाजे खिडक्या काढून विकू शकतो का ? आणि तुम्ही विकायला तयार जरी असाल तरी वेळेवर घेणारा तुम्हाला भेटेल कुठे ? म्हणून गुंतवणूक करताना तुम्हाला विचार करावा लागेल कि किती सहजपणे तुम्ही हि गुंतवणूक विकू शकता. समजा लवकरच तुमच्या घरी लग्न असेल, त्यासाठी असलेले पैसे तुम्ही घर, जमीन मध्ये गुंतवू शकत नाही. आणि तुम्हाला जर त्या पैश्याचे १५-२० वर्ष काम नसेल तर तुम्ही ते जमीन किंवा घर मध्ये गुंतवू शकता.

सर्वात तरल संपत्ती म्हणजे रोख रक्कम. त्याला विकण्याची गरज नाही. आपण सरळ त्याची देवाण घेवाण करू शकतो. त्यानंतर थोडी कमी तरलता असलेली गोष्ट म्हणजे FD. ती काढण्याकरिता तुम्हाला बँकेच्या वेळेत जावे लागेल किंवा तुम्हाला इंटरनेट बँकिंग आली तर लगेच FD तुमच्या खात्यात जमा होईल. त्याच समान पातळीवर असलेली दुसरी गुंतवणूक म्हणजे Liquid Mutual Fund. त्या मध्ये पण हि सुविधा आपल्याला मिळते. आणि जवळपास सारखाच धोका असतो.

घरातील सामान विकणे किंवा घर विकणे हे फार कठीण काम आहे. घर विकायला वेळ लागतो. त्यामुळे हि गुंतवणूक फारच कमी तरल आहे.
गुंतवणुकीचे प्रकार

गुंतवणूक कशात करावी, हे ठरवताना कोणत्या गोष्टींचा विचार करावा ते आपण पहिले. आता गुंतवणुकीचे प्रकार पाहूया.
बाँड

जेव्हा एखादी कंपनी किंवा सरकार तुम्हाला म्हणते कि तुम्ही आम्हाला x रु द्या. त्या बदल्यात ठराविक कालावधीने आम्ही तुम्हाला x+y एवढी रक्कम देऊ त्याला म्हणतात बाँड. बाँड म्हणजे एका प्रकारे कंपनी किंवा सरकारला दिलेले कर्ज च होय. तुम्ही बाँड एका प्रकारची fd समजू शकता.

सरकारी बाँड मध्ये धोका कमी असतो. कारण त्यात सरकार पैश्यांची हमी घेते. कंपनी बाँड मध्ये धोका थोडा जास्त असतो.

बाँड मध्ये गुंतवण्याचा एक धोका असा असतो, कि तुम्ही फार दीर्घकाळासाठी आधीच किती व्याज मिळणार हे ठरवलं आहे. समजा तुम्ही २० वर्षांआधी ठरवल आहे कि तुम्हाला बाँड वर ७% ने परतावा मिळेल पण आजची परिस्थिती पाहता महागाई पण ६% आहे. तर अश्यावेळी तुम्हाला जी रक्कम २० वर्षांआधी फार मोठी वाटत होती ती आजच्या तुलनेत कमी वाटेल. याउलट पण होऊ शकते. जसे आजच्या परिस्थिती मध्ये लोकांना ६ % परतावा मिळतोय पण काही वर्षाआधी ज्यांनी बाँड १० % घेतला आहे त्यांना आज पण १०% नि व्याज मिळतोय.याचाच अर्थ असा कि बाँड मधील गुंतवणुकी मध्ये व्याज दराचा धोका असतो.
शेयर

शेयर म्हणजे व्यवसायाचा भागीदार होणे. जितके तुमच्याकडे जास्त शेयर, तेवढे मोठे तुम्ही कंपनीचे मालक.

आता तुम्ही शेयर घेता म्हणजे ते पैसे व्यवसायात लावता. व्यवसाय चालेल की नाही ? किती चालेल ? हे आपण निश्चित सांगू शकत नाही. त्यामुळे आपल्याला किती परतावा मिळेल हे पण निश्चित नसते. त्यामुळे शेयर घेणे फार धोकादायक आहे. मग शेयर का विकत घ्यावे ? कारण चांगल्या व्यवसायात आपल्या पैश्याला चांगला परतावा मिळतो. आज अनेक भारतीय कंपनी युरोप, अमेरिका येथील व्यवसाय विकत घेत आहे. त्यावरून आपल्याला अंदाज येईल की चांगल्या व्यवसायात किती वाढ होऊ शकते.

व्यवसायात अनेक गोष्टी पटापट बदलत असल्यामुळे आणि शेयर ची विक्री करणे फार सहज असल्यामुळे अस्थिरता जास्त असते.
म्युच्युअल फंड

अनेक लोकांकडून पैसा जमा करून तज्ञाकडून तो गुंतवणे, याला म्हणतात म्युच्युअल फंड.

म्युच्युअल फंड बऱ्याच प्रकारचे असतात. आपल्याला उद्देशानुसार म्युच्युअल फंडनिवडणे आपले काम असते. हे आपण स्वतः करू शकतो किंवा वितरकाची मदत घेऊ शकतो, वितरकाची मदत हवी असल्यास येथे क्लीक करा.

जी कंपनी म्युच्युअल फंड चे काम सांभाळते तिने चुकीचे जागी गुंतवणूक केली तर नुकसान होवू शकते. त्याकरिता वेगवेगळ्या कंपनी मध्ये थोड्या थोड्या प्रमाणात गुंतवणूक करण्यात येते. पण शेवटी म्युच्युअल फंड गुंतवणूक कुठे करतोय यावर परतावा अवलंबून असतो. म्युच्युअल फंड मध्ये आपण जी गुंतवणूक केली आहे, यात मार्केट रिस्क असते. म्हणजे तुम्हाला किती पैसे मिळतील हे निश्चित नसून, त्या वेळी मार्केट मध्ये तुम्हाला किती मूल्य मिळते, यावर अवलंबून असते. म्युच्युअल फंड हे १ दिवस ते अनंतकाळ पर्यंत कालावधी साठी आपण वापरू शकतो. फक्त आपल्याला आपल्या गरजेनुसार योजना निवडणे आवश्यक आहे.

FD (मुदत ठेव)

बँकेत ठराविक कालावधी साठी आपण पैसे जमा करतो. आणि तेव्हाच आपल्याला माहित असत, कि आपल्याला किती परतावा मिळेल हा पर्याय सर्वाना परिचित आहे. बहुतेक लोक, हाच पर्याय निवडतात. कारण यात किती रक्कम निश्चित मिळेल याची हमी असते. जास्त अस्थिरता नसते. जेवढे ठरले तेवढेच पैसे मिळतात. ना कमी ना जास्त. गुंतवणूक या लेखात आपण आईस्क्रीम चे उदाहरण पाहिले होते. १०० ची आईस्क्रीम एक वर्षाने १०६ ची झाली. आपण fd केली तर ६% ने आपल्याला वाढलेली रक्कम मिळेल. पण आईस्क्रीम सोबत चॉकलेट घेता येईल का ? त्या साठी तुम्हाला १५% परतावा लागेल. म्हणजे fd फक्त तुम्हाला महागाई वाढतेय तेवढी तुमची संपत्ती वाढवायला मदत करेल. पण महागाईला हरवून संपत्ती वाढवण्यात अपयशी ठरेल. याचाच अर्थ हा कि fd मध्ये पैसे लावून तुम्ही फक्त तुमच्या पैश्याचं मूल्य कमी होण्यापासून वाचवू शकता. त्यापासून संपत्ती निर्माण करू शकत नाही. fd अल्पकालावधी च्या गुंतवणुकीसाठी चांगला पर्याय आहे. तुम्ही ठराविक वेळेआधी fd मोडली तर तुम्हाला फक्त सेविंग बँक च्या व्याजदराने पैसे मिळतात, fd च्या नाही.

FD पूर्णपणे सुरक्षित आहे, हा एक भ्रम आहे.

DICGC (Deposit Insurance and Credit Guarantee Corporation) हि RBI ची उपकंपनी आहे. DICGC चे काम आहे सर्व बँक मध्ये जमा असलेल्या रक्कमेचा विमा काढणे. हि संस्था फक्त १ लाखापर्यंत विमा काढते. समजा तुमचे खात x बँक मध्ये आहे, त्यात तुमचे ५ लाख आहे. जर ती बँक दिवाळखोर झाली, तर तुम्हाला फक्त १ लाख मिळतील. पण समजा तुमचे २ बँकेत ५ -५ लाख आहेत. आणि दोन्ही बँका दिवाळखोर झाल्या तर तुम्हाला प्रत्येक बँकेचा १ लाख चा विमा मिळेल. असे तुम्हाला फक्त २ लाख मिळतील. तुमचे १० लाखाची fd असली तरीही. बँक दिवाळखोर होणे हि काही सोपी गोष्ट नाही. म्हणून आपण fd ला सुरक्षित गुंतवणुकीचे प्रकार समजतो. पण बँक दिवाळखोर होणारच नाही, हि शक्यता नाकारता येत नाही. इथे सांगण्याचा उद्देश फक्त हाच कि, प्रत्येक गुंतवणुकीमध्ये धोका असतो. फक्त तो कमी जास्त प्रमाणात असतो. पण धोका असतोच. सर्वच बँक DICGC अंतर्गत विमा केलेल्या नाहीत. तुमची आहे का ? तुम्ही येथे तपासू शकता.
कला, इतर संग्रहात्मक वस्तू

मुद्रांक, नाणी, चित्रकला, प्राचीन वस्तू यासारख्या गोष्टींमध्ये पण आपण गुंतवणूक करू शकतो. फक्त आपल्याला त्यांची अचूक किंमत ओळखता आली पाहिजे. त्यांना अनेक वर्ष जपून ठेवता आले पाहिजे. अश्या गोष्टी चोरीला जाण्याची भीती असते. सोबतच नैसर्गिक आपदा वगेरे मध्ये अश्या गुंतवणूक आपण गमवू शकतो.
सोनं

आपल्याकडे अनेकांना सोन्यात गुंतवणूक करायला आवडते. विशेष करून महिलांना. कारण सोने आभूषण म्हणून पण आपण वापरू शकतो.

भावनिकरीत्या विचार केला तर ते ठीक आहे. पण आपण मागील गुंतवणूक या लेखात पहिले आहे. सोन्यात गुंतवलेले १० हजार १५ वर्ष्यात ७२ हजार झाले. तर शेयर मार्केट ला तेच १० हजार २.३८ लाख झाले असते आणि म्युच्युअल फंड ला त्याहीपेक्षा जास्त. त्यामुळे शेयर मार्केट मध्ये सरळ किंवा म्युच्युअल फंड मार्फत गुंतवणूक करणे दिर्घ कालावधी साठी सोन्यापेक्षा चांगले आहे.

शिवाय सोन्याचे दागिने बनवताना व विकताना आपल्याला मजुरी द्यावी लागते. त्यामुळे सोन्याची किमत अजून कमी होते. सोने चोरीला जाऊ शकते, त्यासाठी तुमच्या घरी दरोडा पडू शकतो. तुमच्या जीवाला धोका निर्माण होवू शकतो.

जे सोन तुम्ही विकत घेता ते तुमच्या घरी कपाटात पडून राहते. त्याचा समाजाला काही जास्त फायदा होत नाही. पण व्यवसायात लावलेले पैसे अनेकांना रोजगार देतात. त्याचं जीवनमान उंचावण्याचा प्रयत्न करतात. आपल्या देशात सोने हे इतर राष्ट्रांकडून येत. त्यामुळे आपल्या देशाचा पैसा बाहेर जातो.
यावर उपाय काय ?

सोने घेताना आपण खालील पर्यायाचा विचार करू शकतो.

१. गोल्ड सोवेरिअन बॉंड ( Gold Sovereign Bond)

२. गोल्ड ETF

१. गोल्ड सोवेरिअन बाँड

भारत सरकारतर्फे गोल्ड बॉंड सुरु करण्यात आले आहे. त्यात तुम्हाला दरवर्षी २.५ % दराने व्याज मिळतो. तुम्ही सोन विकत न घेता त्याच प्रमाणपत्र घेता. ८ वर्ष्याने तुम्हाला तेव्हा असलेली सोन्याची रक्कम अधिक दरवर्षी २.५ % व्याज मिळेल. त्यामुळे तुम्हाला दागिने बनवताना, विकताना लागणारा खर्च येणार नाही. तुमच सोने चोरीला जाणार नाही. आणि तुमची सोन्यात गुंतवणूक होवून तुम्हाला अधिक दरवर्षी २.५ % व्याज पण मिळेल.

२. गोल्ड ETF (Exchange Traded Fund)

हे फंड stock exchange वर विकता येतात किंवा विकत घेता येतात. म्हणून त्यांना exchange traded fund म्हणतात. यात पण तुमहाला प्रमाणपत्र मिळते. खरे सोने ठेवण्याची गरज नाही. त्यामुळे ते चोरीला जाने किंवा हलक्या दर्ज्याच सोन तुम्हाला मिळण्याचा धोका नाही. जेवढ सोन तुम्हाला घ्यायाचा तेवढे रुपये च गोल्ड etf युनिट तुम्ही घेऊ शकता.
जमीन

जमीन घेताना सर्वात मोठी समस्या हि आहे कि, आपल्याला गुंतवणूक करायला फार मोठी रक्कम लागते. बहुतेकजण जर पूर्ण जीवनात फक्त एकच घर किंवा जमीन घेऊ शकतात. म्युच्युअल फंड मध्ये आपण ५०० दरमहा पण गुंतवणूक करू शकतो. पण जमीन, घर घेताना तसे नाही. पण जमीन घेण्याचा फायदा हा आहे कि तुम्ही त्यात जास्त काळ गुंतवून राहता. जमिनीचे दर तुम्हाला रोज कळत नाही. तसेच जमीन विकणे सहज काम नाही. त्यामुळे तुम्ही भावनिक निर्णय घेत नाही. घर, जमीन यामध्ये दीर्घ कालीन गुंतवणूक केल्यामुळे त्यात फायदा होतो. पण जमीन घेताना पण तुम्हाला अनेक गोष्टीचा विचार करावा लागतो. कुठेही जमीन घेतली तर त्याची रक्कम फार चांगली वाढेल असे नाही. कुठे जमीन घ्यावी हा पण सविस्तर अभ्यासाचा विषय आहे.
TAX (कर)

गुंतवणुकीचा पर्याय निवडताना ह्या घटकाचा देखील विचार केला पाहिजे. प्रत्येक गुंतवणुकीमध्ये वेगवेगळे कर असतात. वेगवेगळे lock in period असतात. lock in period म्हणजे असा कालावधी ज्यात तुम्ही पैसे काढू शकत नाही किंवा काढले तर तुम्हाला काही भुर्दंड भरावा लागेल. Tax मध्ये २ मुख्य प्रकार आहेत:

१. STCGT ( SHORT TERM CAPITAL GAIN TAX) अल्पकालावधीसाठी

२. LTCGT (LONG TERM CAPITAL GAIN TAX) दिर्घकालावधीसाठी

प्रत्येक गुंतवणुकीचे प्रकार मध्ये कालावधीची मर्यादा वेगवेगळी असते. आपण संपत्ती विकून जो नफा कमावतो, त्यावर हा कर लागतो. शेयर मार्केट मध्ये STCGT चा कालावधी एक वर्ष असतो, तर जमीन, घर साठी ३ वर्ष. तसेच तो किती प्रमाणात लागेल हे पण गुंतवणुकीचे पर्याय वर अवलंबून असते. शेयर मार्केट मध्ये १ वर्ष्यानंतर आणि घर,जमीन मध्ये ३ वर्षांनंतर LTCGT लागतो, शेयर मार्केट मध्ये याच प्रमाण ० % आहे. म्हणजे १ वर्षानंतर तुम्ही मिळवलेल्या नफ्यावार कॅपिटल गेन टॅक्स लागत नाही. याबद्दल सविस्तर माहिती आपण येणाऱ्या पुढील लेखांमध्ये पाहू.
INCOME TAX (उत्पन्न कर )

सरकारी अनेक योजना मध्ये आपल्याला उत्पन्नाच्या करत सूट मिळते. पण lock-in period गुंतवणुकीचे पर्याय साठी वेग वेगळा असतो.
गुंतवणुकीचे पर्याय LOCK-IN PERIOD
NSC, BANK FD ५ वर्षे
ELSS ३ वर्षे
NPS निवृत्ती
SCSV ५ वर्षे
INSURANCE पॉलिसी कालावधी
SUKANYA SY १८ वर्ष मुलीच वय
PPF १५ वर्षे



कालावधी गुंतवणुकीचे प्रकार
१-१५ दिवस ULTRA SHORT TERM DEBT FUND. LIQUID FUND, SAVING ACCOUNT
15 दिवस – 1 महिना SHORT TERM DEBT FUND, LIQUID FUND, FD
१ महिना – १ वर्ष DEBT FUND , FD
१ – ३ वर्ष BALANCED FUND, FD
३-७ वर्ष DIVERSIFIED EQUITY FUND
७ वर्ष पुढे EQUITY FUND, जमीन व्यवसाय


जीवनात आपल्याला फक्त गुंतवणुकीचा एकच प्रकार वापरून काम होत नाही. वेगवेगळे प्रकार आपल्याला जीवनात आवशक्यतेनुसार वापरावे लागतात. निवड करताना नीट विचार करून निर्णय घ्या.

by - http://www.guntavnuk.com/