बाजारात 'लार्जकॅप' , 'मिडकॅप' आणि 'मल्टि कॅप' कंपन्यांच्या शेअरमध्ये गुंतवणूक करणारे म्युच्युअल फंड आहेत. मात्र, या पैकी कोणत्या कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करणार फंड गुंतवणुकीसाठी योग्य ठरू शकतो त्याचा हा आढावा.
***************
म्युच्युअल फंड समान आथिर्क उद्दिष्ट असलेल्या गुंतवणूकदारांची बचत एकत्र गोळा करतो आणि अशी एकत्रित झालेली रक्कम नंतर अधिकाधिक परतावा मिळवण्यासाठी वेगवेगळ्या आथिर्क प्रकारांमध्ये गुंतवतो. म्युच्युअल फंडाचे वगीर्करण करण्याचा किंवा त्याचा प्रकार ओळखण्याचा एक मार्ग म्हणजे बाजार भांडवलीकरणाच्या ('माकेर्ट कॅपिटलायझेशन') निकषावर त्याचा विचार करणे. एखाद्या कंपनीच्या समभागांची शेअर बाजारातील एकूण संख्या व शेअरचा बाजारभाव यांचा गुणाक'मल्टिकॅप'असता त्या कंपनीचे 'माकेर्ट कॅप' मिळते. 'लार्जकॅप ', ''मिडकॅप' ' आणि 'मल्टी कॅप' असे म्युच्युअल फंडांचे तीन मुख्य प्रकार आहेत. बाजार भांडवलावर आधारित म्युच्युअल फंडांच्या या तीन प्रकारांवर या लेखात टाकला आहे.
लार्जकॅप
लार्जकॅप फंडासाठी निवड करण्याचे वेगवेगळ्या म्युच्युअल फंड कंपन्यांचे निकष वेगवेगळे असतात. साधारणपणे, ज्या कंपन्यांचे बाजार भांडवल १००० कोटी रुपयांहून अधिक आहे, अशा कंपन्या मोठ्या आकाराचे भांडवल ('लार्जकॅप') असलेल्या कंपन्या म्हणून ओळखल्या जातात आणि त्याप्रमाणे म्युच्युअल फंड अशा कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करतात. अशा कंपन्यांच्या नियंत्रणाखाली बराच प्रचंड पैसा असल्यामुळे आणि वेळप्रसंगी या पैशाचा उपयोग करता येत असल्यामुळे या कंपन्यांकडे वृद्धीची आणि अधिक उच्च नफा मिळवण्याची शक्यता जास्त असते. लार्जकॅप म्युच्युअल फंडाचे प्राथमिक उद्दिष्ट असते मोठ्या कंपन्यांच्या आणि आघाडीवर असलेल्या ब्लू चीप कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करून सुदृढ भांडवल वाढ साधणे.
गुंतवणुकीस चांगला पर्याय
'मिडकॅप ' आणि 'मल्टीकॅप' म्युच्युअल फंडांच्या तुलनेत 'लार्जकॅप म्युच्युअल फंड' कमी अस्थिर असतात. मात्र, यात कमी धोका असल्याने इतर वर्गांचा विचार करता परतावा साधारणपणे कमी मिळतो. असे असले तरी दीर्घ काळात या फंडांनी इतर फंडांपेक्षा चांगली कामगिरी दिली आहे. अस्थिर बाजार परिस्थितीत 'लार्जकॅप म्युच्युअल फंडां'मध्ये गुंतवणूक करण्याचा सल्ला दिला जातो.
'मिडकॅप'
'मिडकॅप म्युच्युअल फंड' मध्यम आकाराचे बाजार भांडवल असलेल्या कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करतात. अशा कंपन्यांमध्ये अधिक परतावा देण्याची क्षमता असते. 'लार्जकॅप'च्या तुलनेत यात गुंतवणूकदारांना अधिक जोखीम घ्यावी लागते. 'मिडकॅप' (मध्यम आकाराचे बाजार भांडवल असलेल्या) कंपन्यांचा बाजारातील चढउतारांशी थेट सहसंबंध असतो आणि बाजार वर जात असताना या कंपन्या मजबूत परतावा देतात. सामान्यत: ५०० कोटी रुपयांच्या वर आणि १००० कोटी रुपयांपर्यंत बाजार भांडवल असलेल्या कंपन्यांना 'मिडकॅप' कंपन्या समजले जाते. पण, वेगवेगळ्या फंड कंपन्यांचे 'मिडकॅप' कंपन्या निवडण्याचे निकष वेगवेगळे असतात हे पुन्हा लक्षात घेतले पाहिजे. 'मिडकॅप' क्षेत्रात इतर क्षेत्रांपेक्षा वाढीस भरपूर वाव असल्यामुळे फंड कंपन्या या कारणासाठी सर्वसाधारणपणे 'मिडकॅप' कंपन्यांमध्ये गुतवणूक करतात. 'मिडकॅप' म्युच्युअल फंडांद्वारे 'मिडकॅप' कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक केले जाण्याचे आणखी एक कारण म्हणजे अशा कंपन्या लवचिक आणि बदलत्या बाजार परिस्थितीशी चटकन जुळवून घेणाऱ्या असतात.
'मिडकॅप' क्षेत्रात गुंतवणूक करणाऱ्या 'एचएसबीसी मिडकॅप इक्विटी फंडा'ने फेब्रुुवारी महिन्यासाठी ११ टक्क्यांहून अधिक परतावा दिला आणि या महिन्यासाठीी सवोर्त्तम कामगिरी करणाऱ्या सवोर्च्च दोन फंडांमध्ये त्याची गणना झाली. 'क्रिसिल'ने प्रथम स्थान दिलेल्या 'एचडीएफसी मिडकॅप ऑपॉर्च्युनिटीज' या दुसऱ्या 'मिडकॅप' म्युच्युअल फंडाने गेल्या ३ वर्षांसाठी ४३.९ टक्के परतावा दिला. या फंडाची सर्वांत अधिक गुंतवणूक असणाऱ्या कंपन्या 'मिडकॅप' कंपन्या आहेत आणि आपल्या एकूण निधीपैकी ८० टक्के रक्कम हा फंड इक्विटीमध्ये गुंतवतात व इक्विटीमध्ये गंुतवलेल्या रकमेपैकी १७.७७ टकके रक्कम ही बॅकिंग आणि आथिर्क सेवा क्षेत्रात गुंतवली गेली आहे.
जोखीम घेण्याची तयारी हवी
'मिडकॅप' फंड खूप अस्थिर असतात आणि बाजार घसरणीला लागला, की या फंडांचा 'एनएव्ही' झपाट्याने खाली येतो. त्यामुळे अशा प्रकारच्या फंडामध्ये गुंतवणूक करताना सतत सावध राहावे लागते. ज्या गुंतवणूकदारांना आपल्या पोर्टफोलिओचे विविधीकरण साध्य करायचे आहे आणि जे थोडीफार अधिक जोखीम घेण्याची तयारी ठेवतात अशांनी अधिक दीर्घ काळासाठी अशा 'फंडां'मध्ये पैसे टाकावेत.
'मल्टिकॅप'
'मल्टिकॅप' फंड गुंतवणूकदारांना अधिक व्यापक निवडीचा पर्याय देतात. 'मल्टिकॅप' फंडांसाठी एक ठराविक निकष नसतो. फंड कंपन्या या फंडांत जमा झालेले पैसे सर्वसाधारणपणे मोठ्या, मध्यम आणि लघु आकाराचे बाजार भांडवल असलेल्या अशा विविध कंपन्यांमध्ये गुंतवतात. ज्या गुंतवणूकदारांना वृद्धीच्या जोडीला स्थिरता हवी आहे अशांसाठी हे फंड गुंतवणुकीची उत्तम संधी देतात. अशा प्रकारच्या फंडांमध्ये गुंतवणूक करण्याचा एक फायदा हा असतो, की यातील पैसा निरनिराळ्या क्षेत्रांत, वेगवेगळ्या आकाराचे बाजार भांडवल असलेल्या कंपन्यांमध्ये गुंतवला गेला असल्यामुळे जरी एका क्षेत्रात तोटा झाला, तरी दुसऱ्या क्षेत्रातील फायदा हा तोटा भरून काढतो.
जोखीम घेण्याच्या स्वत:च्या तयारीला अनुसरून गुंतवणूकदाराने अधिक दीर्घ काळासाठी वेगवेगळ्या प्रकारच्या म्युच्युअल फंडांमध्ये गुंतवणूक करावी. 'लॉर्ज कॅप फंड' कमी जोखमीच्या मालमत्तेतील गुंतवणुकीसह स्थिर परतावा देऊ करतात, तर 'मिडकॅप' म्युच्युअल फंड अधिक परतावा देत असले तरी त्यातील जोखीमही अधिक असते. 'मल्टिकॅप' म्युच्युअल फंड उत्तम परताव्याची अपेक्षा बाळगणाऱ्या पण जास्त जोखीम न घेऊ इच्छिणाऱ्या गुंतवणूकदारांसाठी उत्तम निवड ठरतात.
***************
म्युच्युअल फंड समान आथिर्क उद्दिष्ट असलेल्या गुंतवणूकदारांची बचत एकत्र गोळा करतो आणि अशी एकत्रित झालेली रक्कम नंतर अधिकाधिक परतावा मिळवण्यासाठी वेगवेगळ्या आथिर्क प्रकारांमध्ये गुंतवतो. म्युच्युअल फंडाचे वगीर्करण करण्याचा किंवा त्याचा प्रकार ओळखण्याचा एक मार्ग म्हणजे बाजार भांडवलीकरणाच्या ('माकेर्ट कॅपिटलायझेशन') निकषावर त्याचा विचार करणे. एखाद्या कंपनीच्या समभागांची शेअर बाजारातील एकूण संख्या व शेअरचा बाजारभाव यांचा गुणाक'मल्टिकॅप'असता त्या कंपनीचे 'माकेर्ट कॅप' मिळते. 'लार्जकॅप ', ''मिडकॅप' ' आणि 'मल्टी कॅप' असे म्युच्युअल फंडांचे तीन मुख्य प्रकार आहेत. बाजार भांडवलावर आधारित म्युच्युअल फंडांच्या या तीन प्रकारांवर या लेखात टाकला आहे.
लार्जकॅप
लार्जकॅप फंडासाठी निवड करण्याचे वेगवेगळ्या म्युच्युअल फंड कंपन्यांचे निकष वेगवेगळे असतात. साधारणपणे, ज्या कंपन्यांचे बाजार भांडवल १००० कोटी रुपयांहून अधिक आहे, अशा कंपन्या मोठ्या आकाराचे भांडवल ('लार्जकॅप') असलेल्या कंपन्या म्हणून ओळखल्या जातात आणि त्याप्रमाणे म्युच्युअल फंड अशा कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करतात. अशा कंपन्यांच्या नियंत्रणाखाली बराच प्रचंड पैसा असल्यामुळे आणि वेळप्रसंगी या पैशाचा उपयोग करता येत असल्यामुळे या कंपन्यांकडे वृद्धीची आणि अधिक उच्च नफा मिळवण्याची शक्यता जास्त असते. लार्जकॅप म्युच्युअल फंडाचे प्राथमिक उद्दिष्ट असते मोठ्या कंपन्यांच्या आणि आघाडीवर असलेल्या ब्लू चीप कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करून सुदृढ भांडवल वाढ साधणे.
गुंतवणुकीस चांगला पर्याय
'मिडकॅप ' आणि 'मल्टीकॅप' म्युच्युअल फंडांच्या तुलनेत 'लार्जकॅप म्युच्युअल फंड' कमी अस्थिर असतात. मात्र, यात कमी धोका असल्याने इतर वर्गांचा विचार करता परतावा साधारणपणे कमी मिळतो. असे असले तरी दीर्घ काळात या फंडांनी इतर फंडांपेक्षा चांगली कामगिरी दिली आहे. अस्थिर बाजार परिस्थितीत 'लार्जकॅप म्युच्युअल फंडां'मध्ये गुंतवणूक करण्याचा सल्ला दिला जातो.
'मिडकॅप'
'मिडकॅप म्युच्युअल फंड' मध्यम आकाराचे बाजार भांडवल असलेल्या कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक करतात. अशा कंपन्यांमध्ये अधिक परतावा देण्याची क्षमता असते. 'लार्जकॅप'च्या तुलनेत यात गुंतवणूकदारांना अधिक जोखीम घ्यावी लागते. 'मिडकॅप' (मध्यम आकाराचे बाजार भांडवल असलेल्या) कंपन्यांचा बाजारातील चढउतारांशी थेट सहसंबंध असतो आणि बाजार वर जात असताना या कंपन्या मजबूत परतावा देतात. सामान्यत: ५०० कोटी रुपयांच्या वर आणि १००० कोटी रुपयांपर्यंत बाजार भांडवल असलेल्या कंपन्यांना 'मिडकॅप' कंपन्या समजले जाते. पण, वेगवेगळ्या फंड कंपन्यांचे 'मिडकॅप' कंपन्या निवडण्याचे निकष वेगवेगळे असतात हे पुन्हा लक्षात घेतले पाहिजे. 'मिडकॅप' क्षेत्रात इतर क्षेत्रांपेक्षा वाढीस भरपूर वाव असल्यामुळे फंड कंपन्या या कारणासाठी सर्वसाधारणपणे 'मिडकॅप' कंपन्यांमध्ये गुतवणूक करतात. 'मिडकॅप' म्युच्युअल फंडांद्वारे 'मिडकॅप' कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक केले जाण्याचे आणखी एक कारण म्हणजे अशा कंपन्या लवचिक आणि बदलत्या बाजार परिस्थितीशी चटकन जुळवून घेणाऱ्या असतात.
'मिडकॅप' क्षेत्रात गुंतवणूक करणाऱ्या 'एचएसबीसी मिडकॅप इक्विटी फंडा'ने फेब्रुुवारी महिन्यासाठी ११ टक्क्यांहून अधिक परतावा दिला आणि या महिन्यासाठीी सवोर्त्तम कामगिरी करणाऱ्या सवोर्च्च दोन फंडांमध्ये त्याची गणना झाली. 'क्रिसिल'ने प्रथम स्थान दिलेल्या 'एचडीएफसी मिडकॅप ऑपॉर्च्युनिटीज' या दुसऱ्या 'मिडकॅप' म्युच्युअल फंडाने गेल्या ३ वर्षांसाठी ४३.९ टक्के परतावा दिला. या फंडाची सर्वांत अधिक गुंतवणूक असणाऱ्या कंपन्या 'मिडकॅप' कंपन्या आहेत आणि आपल्या एकूण निधीपैकी ८० टक्के रक्कम हा फंड इक्विटीमध्ये गुंतवतात व इक्विटीमध्ये गंुतवलेल्या रकमेपैकी १७.७७ टकके रक्कम ही बॅकिंग आणि आथिर्क सेवा क्षेत्रात गुंतवली गेली आहे.
जोखीम घेण्याची तयारी हवी
'मिडकॅप' फंड खूप अस्थिर असतात आणि बाजार घसरणीला लागला, की या फंडांचा 'एनएव्ही' झपाट्याने खाली येतो. त्यामुळे अशा प्रकारच्या फंडामध्ये गुंतवणूक करताना सतत सावध राहावे लागते. ज्या गुंतवणूकदारांना आपल्या पोर्टफोलिओचे विविधीकरण साध्य करायचे आहे आणि जे थोडीफार अधिक जोखीम घेण्याची तयारी ठेवतात अशांनी अधिक दीर्घ काळासाठी अशा 'फंडां'मध्ये पैसे टाकावेत.
'मल्टिकॅप'
'मल्टिकॅप' फंड गुंतवणूकदारांना अधिक व्यापक निवडीचा पर्याय देतात. 'मल्टिकॅप' फंडांसाठी एक ठराविक निकष नसतो. फंड कंपन्या या फंडांत जमा झालेले पैसे सर्वसाधारणपणे मोठ्या, मध्यम आणि लघु आकाराचे बाजार भांडवल असलेल्या अशा विविध कंपन्यांमध्ये गुंतवतात. ज्या गुंतवणूकदारांना वृद्धीच्या जोडीला स्थिरता हवी आहे अशांसाठी हे फंड गुंतवणुकीची उत्तम संधी देतात. अशा प्रकारच्या फंडांमध्ये गुंतवणूक करण्याचा एक फायदा हा असतो, की यातील पैसा निरनिराळ्या क्षेत्रांत, वेगवेगळ्या आकाराचे बाजार भांडवल असलेल्या कंपन्यांमध्ये गुंतवला गेला असल्यामुळे जरी एका क्षेत्रात तोटा झाला, तरी दुसऱ्या क्षेत्रातील फायदा हा तोटा भरून काढतो.
जोखीम घेण्याच्या स्वत:च्या तयारीला अनुसरून गुंतवणूकदाराने अधिक दीर्घ काळासाठी वेगवेगळ्या प्रकारच्या म्युच्युअल फंडांमध्ये गुंतवणूक करावी. 'लॉर्ज कॅप फंड' कमी जोखमीच्या मालमत्तेतील गुंतवणुकीसह स्थिर परतावा देऊ करतात, तर 'मिडकॅप' म्युच्युअल फंड अधिक परतावा देत असले तरी त्यातील जोखीमही अधिक असते. 'मल्टिकॅप' म्युच्युअल फंड उत्तम परताव्याची अपेक्षा बाळगणाऱ्या पण जास्त जोखीम न घेऊ इच्छिणाऱ्या गुंतवणूकदारांसाठी उत्तम निवड ठरतात.
- नेल्सन डी'सूझा . मुंबई
(लेखक 'फंड सुपरमार्ट.कॉम इंडिया'चे महाव्यवस्थापक आहेत.)
(लेखक 'फंड सुपरमार्ट.कॉम इंडिया'चे महाव्यवस्थापक आहेत.)
by - Maharashtra Times
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा