नावात काय आहे?

खालीलपैकी बरेचसे शब्द आपल्या दैनंदिन बोलीभाषेमध्ये जसेच्या तसे वापरले जातात. बहुतेकांना त्या शब्दांची उत्पत्ती, ते आले कुठून या विषयी माहिती नसते. अशाच दैनंदिन आयुष्यात वापरल्या जाणाऱ्या तांत्रिक शब्दांची उकल करण्याचा हा प्रयत्न.. 

ब्लू टूथ हा शब्द दहाव्या शतकातील डेन्मार्कचा राजा हेराल्ड गॉर्मसनशी संबंधित आहे. या राजाचा एक ओबडधोबड दात, जो निळ्या रंगाचा दिसायचा. त्यामुळे त्याला 'ब्लू टूथ' हे टोपण नाव पडले. या राजाने परकीय आक्रमणाविरूद्ध लढण्यासाठी देशाला प्रेरित केले. जिम कॅरडॅक या 'इंटेल'च्या इंजिनिअरने सर्वप्रथम एका प्रणालीसाठी ब्लू टूथ या शब्दाचा उपयोग केला. १९९७मध्ये इंटेल, एरिक्सन, नोकिया आणि आयबीएम या चार कंपन्यांनी मिळून तयार केलेल्या सिंगल वायरलेस स्टँडर्डलाही पुढे हेच नाव पडले. 

कधी काळी स्पॅम म्हणजे गूढपद्धतीने पॅकबंद केलेले मांस असा अर्थ घेतला जात होता. माँटी पायथन या ब्रिटिश ग्रुपने विनोदी मालिका लिहायचे. १९७० मध्ये 'ओमेल कॉर्पोरेशन' कंपनीचा स्पॅम नावाचा ब्रँड होता. या स्पॅममध्ये कोणत्या प्रकारचे मांस वापरले आहे, याचे लोकांना आश्चर्य वाटायचे. म्हणून माँटी पायथन ग्रुपने स्पॅम या पदार्थाचा आपला विनोदी मालिकेत समावेश केला. आश्चर्य म्हणजे ही मालिका गाजली. म्हणून हा शब्द रूढ झाला.

हल्ली सर्वांत जास्त वेळा वापरण्यात येणारी संज्ञा म्हणून 'गुगल'ला ओळखले जाते. तसे पाहता गुगल या शब्दाला काहीच अर्थ नाही. मात्र, ती एक गणितीय संज्ञा आहे. तिचे मूळ नाव 'गुगॉल' आहे. एकच्या पुढे १०० शून्य दर्शविण्याला 'गुगॉल' असे म्हटले जाते. सर्चइंजिनचे संस्थापक लॅरी पेज आणि सर्जी ब्रिन यांनी अमर्यादित माहितीचा साठा असणाऱ्या वेबसाइटची निर्मिती केली आणि रुपक म्हणून 'गुगॉल'चे 'गुगल' असा अपभ्रंश वापरात आणला. 

चुकीच्या पद्धतीने कम्प्युटरचा वापर करून त्यातील माहिती अथवा डेटा चोरण्याची पद्धत म्हणजे हॅक होय, अशी संज्ञा 'मेसॅच्युएट्स इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी'ने (एमआयटी) १९५५मध्ये तयार केली. अमेरिकेचा रॉबर्ट टॅपन मॉरिस हा हॅकिंगचा प्रणेता समजला जातो. रॉबर्टने १९९०मध्ये अमेरिकेमध्ये हॅकिंगच्या मदतीने गुन्हा केला आणि तो उघडकीलाही आला. त्याला शिक्षादेखील झाली. त्यानंतर १९९०मध्ये 'न्यूयॉर्क टाइम्स'ने त्याच्याविषयी लिहिताना मथळ्यामध्ये 'हॅक' हा शब्द तीन वेळा वापरला. त्यानंतर हा शब्द कमालीचा लोकप्रिय झाला. 

जुलै २००६मध्ये '​ट्विटर'ने आपल्या वेबसाइटवर टाकण्यात येणाऱ्या मजकुरासाठी प्रथमच '​ट्विट' हा शब्द वापरला. मात्र, खऱ्या अर्थाने या शब्दाच वापर २००७पासून सुरू झाला. ट्विटरचा निर्माता ब्लेन कूकने हा शब्द 'twit' असा वापरला. नंतर त्यानेच सूचना करून त्याऐवजी 'tweet' हा शब्द रूढ केला. 

इमोजी हा शब्द जपानी पात्रांवरून आला आहे. शिंगेटाका क्युरिटा याने १९९९मध्ये ही संज्ञा सर्वप्रथम वापरात आणली. इमोजी म्हणजे चित्रात दिसणारे साधे चिन्ह होय. क्युरिटाने २५० इमोजींची निर्मिती केली खरी मात्र, त्याच्या पूर्वीच्या कंपनीला (डोकोमो) त्याचे पेटंट घेता आले नाही. तत्पूर्वी अॅपलने ही कल्पना चोरली आणि आपल्या नावाने खपवली. 

माउस या शब्दाची उत्पत्ती अतिशय रंजक आहे. डग्लस सी एंजलबार्ट हा २५ वर्षांचा अननुभवी मात्र, आत्मविश्वासाने भारलेल्यान तरुणाने कम्प्युटर जगतामध्ये प्रवेश केला, त्यावेळी कम्प्युटरचा आकार आजच्याइतका लहान आणि सुटसुटीत नव्हता. तेव्हाचा कम्प्युटर मोठ्या खोलीइतका होता, तसेच एकाचवेळी एकच व्यक्ती नियंत्रित करेल अशी त्याची रचना होती. त्यावेळी प्रचंड मोठी उपकरणे पाहून तो लवकरच कंटाळला. मात्र, त्याने ते अवाढव्य कम्प्युटर नियंत्रित करण्यासाठी छोट्या उपकरणाच्या निर्मितीचा उद्योग आरंभला. सुरुवातीला कम्प्युटरच्या स्क्रीनवर कर्सर दाखविण्यासाठी वापरण्यात येणाऱ्या संज्ञेला 'कॅट' असे म्हटले जायचे. त्यानंतर तो कर्सर आणि त्याला जोडलेली वायर उंदरासारखी दिसू लागली. त्यामुळे त्याला 'माउस' असे नाव पडले. 

बग या शब्दाची तंत्रज्ञानातील उत्पत्ती १९४७मधील आहे. कम्प्युटर प्रोग्रॅमिंगची जनक ग्रेस हॉपर हार्वर्ड मार्क ३ या कम्प्युटरवर काम करीत होती, त्यावेळी तिचा कम्प्युटर अचानक बंद पडला. कम्प्युटर बंद पडण्यामागील नेमके कारण शोधण्यासाठी तिने टप्प्याटप्याने रिलेमधील दोष पाहण्यास सुरुवात केली. हे दोष पाहात असताना तिने 'debugging' हा शब्द वापरला. दोष शोधणे म्हणजे 'debugging' होय. शोधलेला दोष म्हणजे 'bug' होय. तेव्हापासून बग हा शब्द प्रचलित झाला. ग्रेस हॉपर ज्या कम्प्युटरवर काम करीत होती तो कम्प्युटर स्मिथसोनियम म्युझियममध्ये संग्रहित करून ठेवण्यात आला आहे. 

चायनीज कूकीज तुम्हाला माहिती असतीलच..त्यातील एक पडदा बाजूला पडून त्यातून आतील पदार्थ बाहेर येतो. त्याचप्रमाणे कम्प्यु​टिंगमधील एखादा कोड बाजूला ठेवून नवीन काहीतरी उलगडत जाते, याला कूकीज असा शब्दप्रयोग केला जातो.

by - Maharashtra Times