फेसबुकचा कर्ता मार्क झकरबर्ग

फेसबुकचा कर्ता मार्क झकरबर्ग

वय, शिक्षण, व्यवसाय, सामाजिक स्थान या कशाचीही बाधा न येता आजकाल सुविख्यात तसेच अतिवापरात आहे ती फेसबुकची सोशल नेटवर्क वेबसाइट. खरं सांगायचं तर वरील घटकांना एक निराळे परिमाण देण्यापर्यंत अमोघ ताकद या वेबसाइटनं हस्तेपरहस्ते मिळवली आहे. अतुलनीय प्रोग्रामिंग आणि सर्वशक्तिमान तंत्रज्ञान पणाला लावणारा या संपर्क क्रांतीचा प्रणेता आहे मार्क झकरबर्ग! तरुण पिढीच्या गळ्यातला ताईत, प्रतिकूलता, वाद-विवाद यांच्या भोवऱ्यातील एक विवाद्य व्यक्ती, टाइम मॅगेझिनने ‘पर्सन ऑफ द इयर’ म्हणून ज्याला २०१० मध्ये गौरविले, अमेरिकेच्या एकूण आर्थिक उलाढालीमध्ये वयाच्या केवळ सतराव्या वर्षी ज्याचा तीन टक्क्य़ांचा हिस्सा होता, असा सोशल नेटवर्कचा हिरो..
खेळता-खेळता वयाच्या बाराव्या वर्षी Atari Basic कोड वापरून घरातल्या घरात वापरण्यासाठी Zucknet    नावाचा मेसेजिंग प्रोग्राम तयार करणारा मार्क झकरबर्ग हा आज २७ वर्षांचा आहे. त्याची कारकीर्द जवळून पाहणे हाच एक व्यापक अनुभव ठरतो. 
फेसबुकला प्रायव्हसी नाही. आपली माहिती कुठेही जाऊ शकते. तरीदेखील मार्क झकरबर्गची बिझनेस टेक्निक्स, व्यवसाय धोरणं खूप चांगली आहेत, अशी मतमतांतरं पाण्याच्या लाटेप्रमाणे कापत कापत फेसबुकचे शाही जहाज मार्गक्रमण करते आहे.
मार्क झकरबर्ग यांचे विचार त्यांच्याच शब्दांत जाणून घेऊयात :

‘मला वाटतं की, बिझनेसचा एक साधा-सोपा नियम आहे. करायला सोप्या गोष्टींपासून जर तुम्ही सुरुवात केलीत तर तुम्ही खरोखरच खूप लांबचा पल्ला गाठू शकता. आपण कोण आहोत, ते अभिव्यक्त करण्याची एक मुख्य आणि प्रबळ इच्छा लोकांना असते आणि माझ्या मते, ती खूप हलचल उडवणारी असते.
१९ वर्षांचा असताना मी ही वेबसाइट सुरू केली. तेव्हा मला बिझनेसबद्दल फारसं काही ठाऊक नव्हतं. गेली सहा वर्षे अथकपणे एकच एक लक्ष्य ठेवून केलेल्या कोडिंग आणि प्रोग्रामिंगकडे आज केवळ एक पार्टी आणि क्रेझी ड्रामासारखे पाहण्यात मजा आहे.
इंटरनेटच्या क्षेत्रामध्ये प्रगती करताना खंड न पडू देता अथकपणे इनोव्हेटिव्ह राहणे, तसेच आपली सिस्टीम काय वळणं घेत आहे याबाबत सतत अपडेटस् देत राहणे ही अटल कृती आहे. तसेच आजकालच्या अलिखित सामाजिक संकेतांचे ते प्रतिबिंब आहे.
एकच गोष्ट मी तळहातावरच्या फोडाप्रमाणे जपतो आणि सांभाळतो आणि ती म्हणजे माझे ध्येय, माझे मिशन आहे- जगाचा कप्पान्कप्पा खुला करणे- मेकिंग द वल्र्ड ओपन! एकदा मी स्टीव्ह जॉब्स यांची मुलाखत पाहात होतो. त्यामध्ये ते म्हणाले की, ‘अशा प्रकारचं काहीतरी करण्यासाठी तुम्हाला अगदी खरोखरच आणि मनापासून तुम्ही जे करता ते आवडणं फार फार महत्त्वाचं आहे. कारण नाहीतर मग अशा उद्यमाला काही अर्थच उरत नाही..’ फेसबुकसारखी काहीतरी गोष्ट प्रत्यक्षात साकारण्यासाठी जे काम करावं लागतं, त्याची शिकस्त असते. ते काम इतकं अवाढव्य आणि प्रचंड आहे की, तुम्ही जर संपूर्णपणे त्याच्यात स्वत:ला झोकून दिलं नाहीत आणि ते अत्यंत महत्त्वाचं काम आहे असं जर तुम्हाला वाटलं नाही तर इतका वेळ आणि शक्ती त्यावर खर्च करणे हे असयुक्तिक ठरेल.
एक व्यासपीठ निर्माण करणं हे आमचं ध्येय नाही तर अशा सर्व व्यासपीठांच्या पार जाणं, हे आमचं ध्येय आहे. निरनिराळ्या प्रकारच्या माहितीची देवघेव करूनच केवळ लोक सुखावतात, असे नाही तर ते ही माहिती जर खुलेआम तसेच उघडपणे जास्तीत जास्त लोकांसोबत शेअर करू शकले तर ते सुखावतात आणि हा सामाजिक संकेत गेल्या काही वर्षांतच निर्माण झाला, रुजला तसेच अलीकडच्या काळात पूर्ण विकसित झाला आहे. जास्तीत जास्त लोकांना सेवा देण्यासाठी आम्ही कंपनी चालवत आहोत.
आताच्या घडीला सोशल नेटवर्कच्या माध्यमातून तसेच इतर उपलब्ध असलेल्या मार्गाच्या वापराने या ५० कोटी लोकांना त्यांना काय वाटतं, ते मांडायचा मार्ग सापडला आहे. या लोकांचा आवाज नोंदला जात आहे, तसेच त्यांची दखल घेतली जात आहे.

आम्हाला लोकांबद्दल काय माहीत करून घ्यायचंय, हा सवालच नाहीये. सवाल असा आहे की, लोकांना त्यांच्या स्वत:बद्दल काय सांगावंसं वाटतं?  फेसबुकच्या तंत्राच्या आधाराने आम्ही फक्त एवढंच साधण्याचा प्रयत्न करतो आहोत की, एकमेकांशी संपर्क प्रस्थापित करून जास्त प्रभावीरीत्या संवाद साधणे आम्ही त्यांना शक्य करून देत आहोत.
स्वत:बद्दल अथवा कुठलेही कौशल्य शिकण्यासंदर्भात बोलायचं तर जेव्हा तुम्हाला जास्त लोकांचा दृष्टिकोन कळतो, त्यांची एखाद्या बाबीकडे पाहण्याची पद्धत समजते तेव्हा तुमचा प्रगल्भतेकडे प्रवास होत असतो. काही व्यक्ती खरोखरच उत्तम व्यवस्थापक असतात. संस्थांचं व्यवस्थापन करणे आणि कामाची उभारणी, हाताळणी ते उत्तमरीत्या करतात तर काहीजण उत्तम विश्लेषक असून ते व्यापार धोरणावर लक्ष केंद्रित करतात. अनेकदा एकाच व्यक्तीमध्ये हे दोन्ही गुण सापडत नाहीत. हे दोन भिन्न प्रकारचे लोक असण्याच्याच शक्यता दाट असतात. मी माझी वर्गवारी दुसऱ्या प्रकारच्या लोकांच्या कंपूत करेन.
प्रत्येकाचाच आवाज जेव्हा ऐकला जात आहे आणि प्रत्येकाला अधिकारशक्ती लाभते तेव्हा ती खरोखरच एक चांगली व्यवस्था बनते. लोकांना ती शक्ती प्राप्त करून देणे ही आमची भूमिका आहे, असं याकडे बघण्याचा माझा दृष्टिकोन आहे. आतापर्यंतचा इंटरनेटचा ढाचा असा होता की, तिथल्या अनेक गोष्टी या सोशल नव्हत्या, तसेच तुमच्या खऱ्याखुऱ्या व्यक्तिमत्त्वाची ओळख तिथं जाहीर होत नव्हती. मात्र, सरतेशेवटी लोकांपर्यंत आम्ही पोहचत आहोत. आमचे ठेवीदार, गुंतवणूकदार तसेच आमच्या कर्मचाऱ्यांना हाच तर वायदा आम्ही केला आहे.
एखाद्या कंपनीनं जे रचलं, जे बांधलं, त्याचा वारसा, त्याची परंपरा त्या कंपनीला लाभते. पारंपरिकतेच्या या जोखडामध्ये अनेक कंपन्या अडकतात. आम्ही जेव्हा ‘प्रायव्हसी चेंज’- गोपनीयतेबद्दलचा आमच्या धोरणात बदल केला तेव्हा ३५० दशलक्ष वापरकर्त्यांचा विचार करून तो केला. अनेक कंपन्या अशा प्रकारे पुढचं पाऊल टाकत नाहीत. परंतु नुकतीच सुरुवात केलेल्या नवागतासारखी मनोवृत्ती ठेवणे ही आमच्यासाठी अत्यंत महत्त्वाची गोष्ट होती. आज आता आपण जर ही कंपनी सुरू केली असती तर आपण ‘प्रायव्हसी चेंज’बाबत काय केलं असतं, असा प्रश्न आम्ही स्वत:ला विचारला. मग आम्ही निर्णय घेतला की, आजघडीला हा विवक्षित सामाजिक प्रघात असा असला पाहिजे आणि मग पुढे मार्गक्रमणा करणे हे फार सहजसुलभ होऊन गेले.’

अनघा दिघे

Source: http://epaper.loksatta.com/c/108040